Een zachte landing voor starters: zo begeleidt SaKS nieuwe onderwijskrachten
Landelijk gezien verlaat een kwart van de startende leerkrachten binnen vijf jaar het onderwijs, terwijl dit een belangrijke groep nieuwe krachten vormt. Hoe zorgen we dat starters zich direct thuis voelen op onze scholen? Inge Adams (coach en bovenschools specialist opleiden) en Gerda Akkerman (schoolopleider en leerkracht op De Wegwijzer), vertellen hoe wij starters wegwijs maken.
“‘Worden wie je bent’ is de missie van SaKS. Dat geldt niet alleen voor de kinderen, maar ook voor alle collega’s”, stelt Inge. “Zeker voor studenten en starters is het van belang om te ontdekken wat zij leuk vinden, waar ze naartoe willen en wie zij graag zijn.” Starters en zij-instromers brengen nieuwe kennis en ervaringen mee, vaak ook uit een andere werkbranche, vervolgt Inge. “Zij geven het onderwijs een frisse blik en brengen vernieuwing; zij zijn de toekomst van het onderwijs. Daarom vormen zij een hele belangrijke groep nieuwe onderwijsprofessionals.”.
Veilige vlieguren na het diploma
Maar waar ligt het aan dat zo’n grote groep startende professionals op landelijk niveau het onderwijs binnen vijf jaar weer verlaat? Volgens Inge heeft dat verschillende redenen. “Sommigen komen er in de praktijk achter dat het onderwijs niets voor hen is. Soms ligt het eraan dat scholen stagiairs of starters inzetten om uitdagingen in het team op te vangen, waardoor ze direct voor twee verschillende groepen staan. Starters op die manier in het diepe gooien is onverstandig: ze ervaren dan direct een hoge werkdruk en krijgen een verkeerd beeld van het vak. Bij SaKS proberen we starters hiervoor te beschermen.” Gerda knikt en vult aan: “Het is essentieel om starters goed te begeleiden en ze uit te nodigen om vragen te stellen. Als daar geen ruimte voor is, kan het voelen alsof ze er alleen voorstaan vanaf het begin. En als je het idee hebt dat je collega’s niet tot last mag zijn, ga je in de overlevingsstand. Dan voelt vragen stellen als falen.” Op dit moment schrijft Inge een nieuw, SaKS-breed plan om nieuwe collega’s een fijne start te bieden bij SaKS. “Het doel is dat we op alle scholen een omgeving creëren waar nieuwe collega’s zich welkom en veilig voelen. Als je je diploma hebt, is dat vergelijkbaar met je rijbewijs halen. Je hebt de papieren, en dan gaat het om vlieguren maken - maar wel in een omgeving waar je ook onderuit mag gaan.”
“Wij zijn in feite de brug tussen de opleidingen en de praktijk en werken nauw samen met de opleidingen”
Samen Opleiden
SaKS werkt actief mee aan ‘Samen Opleiden’, een intensieve samenwerking tussen lerarenopleidingen en schoolbesturen met het doel de verbinding tussen student, opleiding en werkplek te versterken. Door praktisch opleiden op de werkplek bereiden we studenten op de beste manier voor op hun toekomstige rol als leerkracht. Deze beweging is in gang gezet door het ministerie van OC&W om het lerarentekort terug te dringen en de onderwijskwaliteit een boost te geven. “Van het huidige curriculum van de opleidingen wordt nu 40 procent van het aanbod gerealiseerd in de praktijk - tijdens stages en werklabs”, legt Gerda uit. “Voorheen was dit slechts 20 procent. Door meer stage te lopen, maken studenten meer vlieguren op de werkvloer - daar waar ze alle theorie in de praktijk brengen. In de werklabs duiken studenten samen dieper in de theorie, om vervolgens met bepaalde kijkvragen de klassen in te gaan. De keer erop nemen ze hun bevindingen mee terug en bespreken we die met elkaar. ”
Schoolopleiders: een luisterend oor
Sinds vorig schooljaar werkt SaKS met eigen schoolopleiders, die een belangrijke rol spelen in het begeleiden van startende onderwijsprofessionals, legt Inge uit. “SaKS heeft nu vier schoolopleiders, waaronder Gerda. Zij ondersteunen studenten en zij-instromers op alle SaKS scholen.” Gerda vult aan: “We helpen ze in de eerste fase van hun carrière: we bieden een luisterend oor, doen lesbezoeken, geven feedback en zijn betrokken bij de beoordelingen. Wij zijn in feite de brug tussen de opleidingen en de praktijk en werken nauw samen met de opleidingen.”
Starters kunnen hun ei kwijt
Stagiairs en starters worden op SaKS scholen gezien als volwaardige collega’s, vervolgt Gerda. "Daarbovenop doen we een hoop om startende leerkrachten te begeleiden - tijdens hun stages, maar ook na het behalen van hun diploma. Zo organiseren we bijeenkomsten voor groepen starters, waarin ze met elkaar kunnen praten over het vak, vragen mogen stellen aan onderwijsprofessionals die al langer in het vak zitten en kunnen delen waar zij tijdens hun eerste maanden tegenaan lopen. Zo kunnen starters hun ei kwijt en zien ze herkenning bij anderen. En SaKS leert weer van deze groepen. Door deelnemers vragen te stellen en kansen voor verbetering in kaart te brengen, wordt SaKS een prettigere werkgever.” Inge vult aan: “En dat komt het onderwijs voor onze kinderen weer ten goede!”
Het is essentieel dat een starter zich op verschillende manieren ondersteund voelt, stelt Inge. “Ten eerste op professioneel vlak. Die rol is weggelegd voor de schoolopleiders, naaste collega’s en de directie van de school. Zij fungeren als ‘mentoren’: mensen met wie een starter ontwikkeldoelen bespreekt en vaardigheden in kaart brengt. Ten tweede is het prettig om op de school zelf een ‘maatje’ te hebben - een ‘begeleider’ op persoonlijk en sociaal vlak. Iemand die ervoor zorgt dat de starter zich welkom voelt in het team en die altijd paraat staat om te luisteren of vragen te beantwoorden. Die rol is weggelegd voor de directie en/of een directe collega. Tot slot, op persoonlijk vlak, zijn er binnen SaKS coaches die starters helpen om zichzelf te ontwikkelen.”
Ervaringen van starters bij SaKS
Hoe ervaren starters het werken bij SaKS? Gerda heeft gemerkt dat met name de bijeenkomsten met andere starters goed ontvangen worden. “Ze ontdekken dat iedereen tegen dingen aanloopt en kunnen geoefende onderwijsprofessionals vragen stellen. Er ontstaan connecties tussen collega’s van verschillende scholen, wat prettig is als je in de toekomst van school wisselt. Maar deze vraag kunnen we natuurlijk nóg beter aan de starters zelf stellen …”
Zo gezegd, zo gedaan.
Lotte Houtenbos
begon 2 jaar geleden als zij-instromer bij SaKS en hoorde deze zomer dat ze geslaagd is. Na haar zwangerschapsverlof gaat ze op één van onze scholen werken als leerkracht.
“Toen ik startte als zij-instromer mocht ik meteen voor de klas, samen met een duo-collega die ook de groepsleerkracht is. Zo was ik direct mede verantwoordelijk, hield ik oudergesprekken en leerde ik alles afstemmen met mijn collega. Elk half jaar wisselde ik van school, zodat ik zo veel mogelijk kon leren. De begeleiding bij SaKS vind ik heel fijn. Je krijgt veel vrijheid, pakt zelf de regie, krijgt ruimte om aan te geven wat je nodig hebt en de coaches en mentoren denken overal goed in mee.
Als ik naar de toekomst van ons vak kijk, is het als leerkracht belangrijk om continu mee te blijven bewegen met wat er in de maatschappij gebeurt en op de hoogte te zijn van nieuwe technologie, trends en hypes — zodat je begrijpt wat er in de kinderen omgaat en je een connectie met ze houdt.
Mijn tip voor startende zij-instromers? Bij twijfel, gewoon doen! Het is echt het mooiste beroep dat er is. En zo dankbaar, mijn bureau staat vol met kaartjes met lieve berichten van de kinderen.”
Omar Akram
begon als stagiair Sport & Bewegen bij SaKS en werkt nu met veel plezier als jongerenwerker bij de Wegwijzer en de Waaier.
“Toen ik begon werd ik meteen gekoppeld aan een collega die mij wegwijs maakte in de school en waar ik vragen aan kon stellen. In het begin zaten we daar elke week voor. Ook was er altijd iemand die mij kon coachen als dat nodig was. Zo wist ik precies wat er van mij verwacht werd en wat ik aan mijn collega’s had.
Tijdens mijn stage merkte ik al dat ik het werken met kinderen super leuk vind. Ik wil graag dat kinderen zich veilig voelen en dat ik een verschil kan maken. Dat doe ik door met ze te praten, maar ook door gewoon tussen ze te staan. Ik maak een praatje op de gang of het schoolplein, geef ze een high five — zo weten ze dat ik er voor ze ben. Omdat ik jongerenwerker ben, doe ik dat niet alleen onder schooltijd maar ook daarna.
Waar ik mijn werkgeluk uithaal? Veel kinderen zien mij als een maatje, iemand die ze vertrouwen. Dat vind ik mooi, want daardoor durven ze dingen met mij te delen en kan ik echt iets voor ze betekenen. Soms hoor ik van ouders, collega’s of de kinderen zelf dat iets beter gaat door het contact dat ik met de kinderen heb. Daar doe ik het voor!”